Türk kültüründe liderin sahip olması gereken en önemli özelliklerden biri “bilgili ve akıllı” olmasıdır. Kadim Türk siyasetnamesi Kutadgu Bilig, bilgi ve akıl konusuna özel bir önem atfetmiştir. Bu eserde, bilgi ve akıl sahibi olmak yalnızca yöneticiler için değil, bütün insanlar için gerekli görülmüş; insanın değerinin bu niteliklerden geldiği vurgulanmıştır.
Eserde “Bey nasıl olmalıdır?” sorusuna şu şekilde cevap verilir: “Bey, bilgili ve akıllı olmalıdır; cömert ve yumuşak huylu olması gerekir.” Bu beyitten anlaşılacağı üzere, bey olmanın öncelikli şartı bilgili ve akıllı olmaktır. Bunun nedeni ise yine Kutadgu Bilig’de açıklanır: “Ansızın bir kara çalınmaması için, beyin bilgili, akıllı ve uyanık olması gerekir.” Yani yöneticinin kendisine kurulan tuzakları sezebilmesi, tehlikeyi önceden fark edebilmesi için akla ihtiyaç vardır.
Öte yandan kitap bilgi ve akıl arasında bir öncelik sıralaması da yapar: “Bey, halkı bilgiyle elinde tutar; bilgisi olmazsa, aklı işe yaramaz.” Burada yöneticinin her şeyden önce bilgi sahibi olması gerektiği vurgulanmaktadır. Yönetici, işiyle ilgili gerekli bilgiye ve birikime sahip değilse, ne kadar zeki olursa olsun görevini layıkıyla yerine getiremeyecektir. Bu öğüt, liderin halkı güçle, zorla ya da kanunla değil; bilgiyle yönetebileceğini ortaya koymaktadır. Dolayısıyla bilgiden yoksun bir liderliğin uzun ömürlü olmayacağı, er ya da geç başarısızlıkla sonuçlanacağı anlaşılmaktadır.
Bir diğer önemli nokta ise yalnızca yöneticinin değil, onunla birlikte çalışan kişilerin de akıllı ve bilgili olması gerekliliğidir. Nitekim Kutadgu Bilig’de şu öğüt verilir: “İşi akıllı kişiler başarır; akılsız kişileri işten uzak tutmalıdır.” Bu beyit, yönetimin tek kişinin işi değil, bir ekip çalışması olduğunu; başarıya ulaşmanın yolunun da akıllı kişilerle çalışmaktan geçtiğini göstermektedir.
Son olarak, eserde bilgili ve akıllı olmanın hem bu dünyada hem de ebedi âlemde lider için selamet vesilesi olduğu belirtilir:
• “Aslında bütün insanoğlunun aslı büyüktür; seçkinlerse bilgiyle yücelmişlerdir.”
• “Bilgili, akıllı ve düşünür hükümdarın, her iki dünyada da makamı yüksek olur.”
Sonuç olarak, Kutadgu Bilig bize bilgi ve aklın Türk kültüründe liderliğin olmazsa olmaz şartı olduğunu açıkça göstermektedir. Gelecek hafta, adalet, bilgi ve akıldan sonra liderin cömertlik ve fedakârlık özelliklerini ele alacağız.
Görüşmek dileğiyle..